Τα κίνητρα της 

συγγνώμης...

Tου Kωστα Λεονταριδη

Ο Τόμας Μορ έμεινε στην Ιστορία ως ένας από τους ανθρώπους που πλήρωσε με τη ζωή του το θάρρος της γνώμης του, συνεπής απέναντι σε όσα πρέσβευε. Ουμανιστής, ιερό τέρας της εποχής του, ο συγγραφέας της «Ουτοπίας» είχε μοναδική αίσθηση του χιούμορ. Του απονεμήθηκε το αξίωμα του Λόρδου Καγκελάριου της Αγγλίας κι ανέπτυξε μια αλληλοτροφοδοτούμενη φιλία με τον εμβληματικό μονάρχη Ερρίκο Η΄.

Η σχέση τους διαταράχθηκε όταν ο βασιλιάς με αφορμή έναν από τους πολλούς έρωτές του κήρυξε ανεξάρτητη την αγγλική εκκλησία, επειδή ο Πάπας δεν του ενέκρινε το διαζύγιο. Ο Μορ, αντί να ακολουθήσει το ανθρωπίνως αυτονόητο, επέκρινε δημόσια τις επιλογές του (φίλου) βασιλιά και φυλακίστηκε. Αρκούσε μια απλή δήλωσή του για να συνεχίσει ανενόχλητος να γράφει και να φιλοσοφεί. Δεν το έκανε, δεν χαμήλωσε τον πήχυ του κώδικα αξιών του και οδηγήθηκε στο ικρίωμα. Ο δήμιος τού ζήτησε συγγνώμη πριν πράξει το καθήκον του και ο Μορ συγκινημένος αγκάλιασε τον δήμιό του δείχνοντας κατανόηση, συγχωρώντας τον κι αυτός. Ακριβώς τέσσερις αιώνες μετά, το 1935, ανακηρύχτηκε άγιος της Καθολικής Εκκλησίας. Αναρίθμητοι άλλοι, στάθηκαν λιγότερο τυχεροί από τον Μορ, αφού δεν πρόλαβαν ν’ ακούσουν συγγνώμη από τους δημίους τους - τα θύματα της Ιεράς Εξέτασης, του Ολοκαυτώματος, οι έγκλειστοι σε στρατόπεδα δικτατοριών κ.ο.κ.

Οι μεταχρονολογημένες «συγγνώμες», τόσο στον ιδιωτικό, όσο και στο δημόσιο βίο κατά κανόνα δεν αποκαθιστούν βλάβες, είτε γιατί το γυαλί έχει ραγίσει είτε γιατί η καταστροφή έχει συντελεσθεί. Ωστόσο, οι συγγνώμες είναι χρήσιμες: από τη μια δικαιώνουν ηθικά τα θύματα (ή τους επιγόνους τους...) κι από την άλλη ανακουφίζουν -θεωρητικώς- τις ψυχές των θυτών. Ενα άλλο στοιχείο που δύσκολα διακριβώνεται αφορά τα κίνητρα αυτού που ζητεί συγγνώμη: αγαθή μεταμέλεια ή στρατηγικός ελιγμός μέχρι νεωτέρας;

Και καλά, με τις διαπροσωπικές συρράξεις ημών των «ανωνύμων» δεν ασχολείται καμιά ιστορία. Με τα δημόσια πρόσωπα όμως οι αποφάσεις και πράξεις των οποίων επηρεάζουν τη ζωή όλων τι γίνεται;

Το «mea culpa» καθιστά έναν ηγέτη πιο συμπαθή ή τον απαξιώνει στα μάτια των πολλών; Ανάλογα με τη συγκυρία, την ορμή και τις ανοχές της κοινωνίας δίδαξε ο αείμνηστος Ανδρέας Παπανδρέου, που αναμείγνυε με μαεστρία στα λεγόμενά του την ευφυΐα και τον λαϊκισμό. Εάν ζούσε, θα χαμογελούσε πρώτος με όσους αιτούνται σύσταση εξεταστικής επιτροπής για την οικονομική διαχείριση παρελθόντων ετών και το πώς φθάσαμε στην ελεύθερη ελληνική πτώση. Από το «Τσοβόλα δώστα όλα» και τους αγώνες της οικουμενικής χλιδής έως τη «θωρακισμένη ελληνική οικονομία» και το «λεφτά υπάρχουν», σαν να μην πέρασε μια μέρα. Κι αν κάποιος ανοίξει τον ασκό της συγγνώμης και αναζητηθούν στα σοβαρά σε βάθος χρόνου ευθύνες, ένα γκρίζο τμήμα της νεοελληνικής ιστορίας πρέπει να ξαναγραφτεί.source:kathimerini.gr