Εκθέσεις...

«Είµαστε δέσµιοι της Ελλάδας»

Μαρµάρινα γλυπτά ως λεία πολέµου έφερναν στην πατρίδα τους οι ρωµαίοι κατακτητές έπειτα από λεηλασίες σε Ελλάδα και Σικελία. Με αποτέλεσµα να βοηθήσουν _ χωρίς οι ίδιοι να το γνωρίζουν _ στη διάδοση του ελληνικού πολιτισµού
Οι ρωµαίοι στρατηγοί προτιµούσαν να κάνουν επίδειξη της νίκης τους στους συµπατριώτες τους κρατώντας στα χέρια τους το ακριβό µάρµαρο µε το οποίο οι Ελληνες φιλοτεχνούσαν τα περίφηµα γλυπτά τους. «Η αιχµάλωτη Ελλάδα κρατούσε δέσµιο τον άξεστο κατακτητή της και κατάφερε να διαδώσει τις τέχνες στις ακαλλιέργητες ρωµαϊκές περιοχές», έγραψε ο ποιητής Οράτιος.

Η επίδραση του ελληνικού πολιτισµού στη Ρώµη _ από τα τέλη του 3ου έως τον 1ο αιώνα π.Χ.

ως αποτέλεσµα της επέκτασης της αυτοκρατορίας που περιελάµβανε την Ιταλία, τη Σικελία, την Ελλάδα και τη Μικρά Ασία _ είναι το θέµα της έκθεσης «Ρωµαϊκές Ηµέρες: Η Εποχή των Κατακτήσεων» (έως 26/9). Πρόκειται για την πρώτη από µια σειρά πέντε ετήσιων εκθέσεων υπό τον γενικό τίτλο «Οι Ηµέρες της Ρώµης» που θα φιλοξενηθούν στα Μουσεία του Καπιτωλίου της Ρώµης. Κοινός άξονας είναι η εξέλιξη των τεχνών και της αρχιτεκτονικής στην αρχαία Ρώµη έως την πτώση της Δυτικής Αυτοκρατορίας. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που στην αρχή αντιστάθηκαν στον ελληνικό πολιτισµό υπερασπιζόµενοι την υπεροχή της Ρώµης, γράφουν οι «Νew Υork Τimes» σε εκτενές ρεπορτάζ για τις εκθέσεις. Ο ιστορικός Λίβιος _ σύγχρονος του Οράτιου και πατέρας του ρωµαϊκού δράµατος και έπους _ µιλάει για τον συντηρητικό Ρωµαίο, τον Κάτωνα τον Πρεσβύτερο. Ο οποίος εστίασε την πολεµική του στη βλαβερή επίδραση της εξεζητηµένης ελληνικής τέχνης στην απλή, προσγειωµένη λατινική.

Ο Κάτων υπερασπίστηκε την τερακότα ως το παραδοσιακό υλικό της Ρώµης απέναντι στο πολυτελές µάρµαρο της Ελλάδας. Στο κοµµάτι της έκθεσης µε τίτλο «Θεοί και Ιερά» παρουσιάζονται γλυπτά και από τις δύο περιοχές, από µάρµαρο, µπρούντζο και τερακότα. Ανάµεσα σε εκείνα από τερακότα ξεχωρίζει η ρωµαϊκή ζωφόρος από αέτωµα ναού που χρονολογείται στα µέσα του 2ου αιώνα π.Χ. Η ζωφόρος αυτή ανασυστήθηκε από 500 διαφορετικά κοµµάτια που βρέθηκαν σε ανασκαφή τον 19ο αιώνα. Αν και δεν είναι φιλοτεχνηµένη µε µάρµαρο, είναι εµφανής η επίδραση των Ελλήνων στη σύνθεση και την αρχιτεκτονική της. Ολα σχεδόν τα γλυπτά και τα διακοσµητικά στοιχεία στο Ναό του Δία στον λόφο του Καπιτωλίου ήταν από τερακότα. «Τα γλυπτά που ήρθαν από τις Συρακούσες είναι, πιστέψτε µε, επικίνδυνα για την πόλη» έλεγε ο Κάτων, σύµφωνα µε τον Λίβιο. Πράγµατι, µε την κατάκτηση της σικελικής ελληνικής πόλης το 212 π.Χ., η ελληνική τέχνη διαδόθηκε ευρύτερα. Στρατιώτης του στρατηγού Μάρκου Κλαύδιου Μάρκελλου φόνευσε τον Αρχιµήδη που είχε εφεύρει πολλά µηχανήµατα προσπαθώντας να καταστρέψει τον στόλο των Ρωµαίων. Επιστρέφοντας όµως στη Ρώµη ως θριαµβευτής της πολιορκίας στις Συρακούσες, ο Μάρκελλος έφερε χιλιάδες ελληνικά αγάλµατα και έργα τέχνης.

Η ελληνική αποικία του Τάραντα στην Ιταλία έφερε ένα ακόµη µεγάλο κύµα τέχνης από την Ελλάδα στη Ρώµη. Σε µια εκστρατεία του, ο νικητής Κουίντος Φάβιος Μάξιµος έφερε στη Ρώµη µόνο µαρµάρινα και µπρούντζινα γλυπτά, αφήνοντας πίσω εκείνα από τερακότα (που είχε φιλοτεχνήσει ο Ελληνας Ζεύξις). Ισως επειδή θεωρούσε πιο «καλή» λεία πολέµου τα ακριβά µάρµαρα.

Οσο οι ρωµαίοι κατακτητές λεηλατούσαν την Ελλάδα και τη Μικρά Ασία τόσο τα γλυπτά από µάρµαρο έφταναν στην Ιταλία. Μαζί τους και έλληνες σκλάβοι αλλά και καλλιτέχνες, αρχιτέκτονες δάσκαλοι, γιατροί που διέδωσαν τον πολιτισµό τους. Αποτέλεσµα αυτής της µετακίνησης πληθυσµών ήταν και η διάδοση των γλυπτών πορτρέτων. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί η µαρµάρινη προτοµή του ρωµαίου ρήτορα, διανοούµενου και πολιτικού, Κικέρωνα. Η δεύτερη έκθεση της σειράς θα παρουσιαστεί το 2011, µε τίτλο «Το πρόσωπο της εξουσίας» και θα είναι αφιερωµένη στα ρωµαϊκά πορτρέτα.


Το γυµνό σώµα ήταν ταµπού

Ταµπού για τους Ρωµαίους αποτελούσε το γυµνό στην ελληνική τέχνη. Οι Ρωµαίοι ήταν επιφυλακτικοί απέναντι στη θέα και τη λατρεία του γυµνού σώµατος, την οποία θεωρούσαν άσεµνη και ότι εξέφραζε οµοφυλοφιλικές πρακτικές. Αργότερα, επηρεασµένοι από τους Ελληνες, οι Ρωµαίοι ξεπέρασαν τις φοβίες τους. Αποδέχτηκαν τη γυµνή απεικόνιση θεοτήτων και προσώπων της µυθολογίας αλλά όχι των ζώντων συµπατριωτών τους. Κατά τον 2ο αιώνα π.Χ. άρχισαν να φιλοτεχνούν και γυµνά γλυπτά ρωµαίων στρατηγών. Ωστόσο, επέµεναν στην όσο το δυνατόν ρεαλιστική απεικόνιση. Μπορεί να έδιναν σε ώριµους στρατηγούς τη σωµατική διάπλαση ενός νέου αλλά τα χαρακτηριστικά του προσώπου ήταν κοντά στην πραγµατικότητα, όπως φανερώνει και ένα από τα αγάλµατα της έκθεσης στο Καπιτώλιο της Ρώµης.


Πόλεµος Φλωρεντίας - Ρώµης για τον περίφηµο «Δαβίδ»
Επιµέλεια: Χρήστος Ν.Ε. Ιερείδης

Τεταµένη είναι η κατάσταση ανάµεσα σε Φλωρεντία και Ρώµη µε αφορµή το άγαλµα του Δαβίδ, το αριστούργηµα του Μικελάντζελο. Αίφνης, η ιταλική κυβέρνηση εγείρει αξιώσεις ισχυριζόµενη ότι το περίφηµο γλυπτό δεν ανήκει στη Φλωρεντία, αλλά στη Ρώµη και γι’ αυτό πρέπει να µεταφερθεί στην ιταλική πρωτεύουσα.

Για τη Φλωρεντία ο «Δαβίδ» – χάρη στον οποίον καταλήγουν κάπου οκτώ εκατ. ευρώ ετησίως από εισπράξεις εισιτηρίων, όπως υποστηρίζει ο δήµαρχός της Ματέο Ρέντζι – συµβολίζει την αντίσταση της πόλης στους κατά καιρούς αντιπάλους τους, µεταξύ των οποίων και η Ρώµη. Ο φηµισµένος γλύπτης, αρχιτέκτονας, ζωγράφος και ποιητής της Αναγέννησης, Μιχαήλ Αγγελος φιλοτέχνησε το άγαλµα που απεικόνιζε τον βραχύσωµο νέο που κατατρόπωσε τον γιγαντόσωµο Γολιάθ το 1504 και έκτοτε κοσµούσε την είσοδο του Παλάτσο Βέκιο, του δηµαρχείου της πόλης. Ηταν και είναι σαν µασκότ για τους περήφανους Φλωρεντίνους ακόµα και µετά την ενοποίηση της Ιταλίας.

Οµως δύο δικηγόροι, κατά παραγγελία της κυβέρνησης Μπερλουσκόνι, πραγµατοποίησαν εκτεταµένη και σε βάθος έρευνα σε αρχεία αιώνων και σύµφωνα µε αποδείξεις που διαθέτουν ισχυρίζονται ότι το άγαλµα δεν ανήκει στην πόλη του ιταλικού Βορρά αλλά πρέπει να περιέλθει στην περιουσία του κράτους και εποµένως να µεταφερθεί στη Ρώµη. Σε µια χώρα στην οποία η πίστη στις τοπικές κοινωνίες υπερτερεί της εθνικής υπερηφάνειας, η αντίδραση της Φλωρεντίας ήταν άµεση και οργισµένη, µε εξέχοντα εκφραστή τον δήµαρχό της. «Με όλο τον σεβασµό προς τους δικηγόρους της Ρώµης, τα αδιαµφισβήτητα έγγραφα για την ιδιοκτησία της πόλης και του κράτους είναι ξεκάθαρα: ο “Δαβίδ” ανήκει στη Φλωρεντία», είπε ορθά κοφτά ο Ρέντζι.

Σε µια έκθεση εννέα σελίδων, η οµάδα νοµικών ισχυρίζεται πως η ιταλική πολιτεία και όχι η Φλωρεντία είναι ο νόµιµος διάδοχος της τότε φλωρεντινής δηµοκρατίας, που έδωσε το χρηµατικό ποσό για την αγορά του περίτεχνου αγάλµατος το οποίο ο Μικελάντζελο έφτιαξε λαξεύοντας έναν ογκόλιθο από µάρµαρο Καρράρας παρατηµένο για δεκαετίες στη Φλωρεντία.

«Μάλλον δεν είχαν να κάνουν κάτι καλύτερο αυγουστιάτικα», έλεγε ο δήµαρχος Ρέντζι παρουσιάζοντας τη δική του ιστορική εκδοχή. «Οταν η Ρώµη έγινε πρωτεύουσα της Ιταλίας, ένα διάταγµα που συντάχθηκε µεταξύ 1870 και 1871 προσδιόριζε ότι το Παλάτσο Βέκιο και όλα τα υπάρχοντα σε αυτό ανήκουν στη Φλωρεντία, µηδέ εξαιρουµένου του “Δαβίδ”. Μάς ανήκει, κι αυτό λένε τα έγγραφα του κράτους».source:tanea.gr